Konu: Sarf ne Hahivde hangi kitab tercih edilmeli?

Aleykum Selam ve rahmatullah ve berakatuh,

Sarf icin Emsile, Bina ve Maksud'tan sonra, ( احمدبن علی‏بن مسعود )'un el-Merah el-Ervah ( مراح الارواح فی الصرف ) kitabi cok tavsiye ediliyor. Cunku, Maksud'ta bulunmayan pek cok mesail Merah'ta olmakla beraber, Merah'in zamirler bolumu daha mufassal ve guzel. Sarta daha da derine inmek istiyorsaniz, hic suphesiz Ibn Hacib'in Şafıyesidir ki Kafiyeye paralel yazilmis muhtesem sarf kitabidir.

Nahv'e gelince, Imam Birgivi'nin Avamili ile baslar, sonra Izhar ile davam eder. Izhar'dan sonra Ibn Hacib'in Kafiyesi geliyor. Fakat, kafiye basli basina belig bir saheserdir, serhine ihtiyac vardir. Osmanli medreselerinde  ( نور الدين عبد الرحمن بن أحمد بن محمد الجامي ) kisaca Molla Cami'nin  ( الفوائد الضيائية/ فوائد الوافية بحل مشكلات الكافية ) okutulurken, pek cok arap ulkesinde  ( شرح الرضي على الكافية ) okutulur.  Serhu'r-Radi daha mufassal bir serhtir.

Kafiye'yi serhi ile beraber bitirdikten sonra dunyaca meshur Ibn Malik'in Elfiye'si geliyor. Yanlis hatirlamiyorsam 3000 beyitten olusan nazimli bir eser olup oldukca cetrefilli ve zordur.

Elfiye'den sonra, yahut ondan once de arabi nahiv allamesi Ibn Hişam'in meshur Mugni'l-Lebib'i okunur. Elfiye ve Mugni'l-Lebib Zemahseri'nin Mufassal'ina cok sey borcludurlar. Denilebilir ki, Mufassal butun bunlarin anasidir.

Sirladigim bu kitaplar en ust seviye sarf ve nahv cumlesidir. Daha otesinde belagat ilmi gelir ki burda Curcaniler, Zemahseriler, Sekkakiler gelir.

Ozetle:
Sarf:

1-Emsile
2-Bina
3-Maksud [Ebu Hanife]
4-Merah   [Ibn Mes'ud]
4-Şafıye   [Ibn Hacib]

Nahv:

1-Avamil  [Imam Birgivi]
2-Izhar    [Imam Birgivi]
3-Kafiye  [Ibn Hacib, Molla Cami'nin serhi ile, yahut er-Radi'nin serhi]
En ust duzey:
4-Elfiye   [Ibn Malik]
5-Mugni'l-Labib [Ibn Hişam el Ansari]
6-Mufassal [Zemahseri]
7-Katru'n-Nada [Ibn Hişam el Ansari]

Selam ve dua ile.

Emsile, Bina, İzzi, Saduddin diye zikredilen izzi şerhi ve merah okursan sarfta yeterli hatta fazlasıyla malumat sahibi olursun. Benim okuduğum medresede izziyi ezberletirler ve şerhini okuturlar. İzziyi ezberlemek metin okumalarımda sarf açısından hatalara düşmede can kurtaranım olmuştur.
Nahivde avamili birgivi, avamili cürcani, tuhfetusseniyye, izhar, şerhul muğni (şerhul muğni bittikten sonra artık hoca kelime kelime mana vermez cümle cümle okur mana verir ki talebe takib ederken ibareyi kendi okusun mana versin ki alışsın.), hallul meakıd (kavaid şerhi nefis bir kitaptır), şerhul kıtır (bu doğudaki kısaltılmış ismi. Aslı : şerhu katrinneda), ibnu akil (suyutiye hazırlık), suyuti (ibnu akil ve suyuti meşhur 1000 beyitlik elfiyenin şerhleridir.), molla cami (kafiye şerhi), molla cami üzerine yazılan haşiyelerden abdulğafur.
Tüm dikkatini vererek zihnine yazarak okursan Allahın izniyle arapçada yolda kalmazsın. Tillo Şeyhlerinden Molla Burhaneddin hazretleri der ki "sarftan izziyi nahivden elfiyeyi ezberleyenin sırtı yere gelmez" ve benim de bir aciz olarak tavsiyem şerhul muğni ve hallul meakıd kitapları yoğun çalışmayla ve metinleri (metnul muğni, kavaid) ezberlenerek okumandır.