Konu: İmam Hatip Lisesi Arapça Ders Programı...

2003/13. "İmam Hatip Lisesi Arapça Ders Programı Uygulamalarıyla İlgili Sorunlar" Değerler Eğitim Merkezi tarafından 6-7 Aralık 2003 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "İmam-Hatip Liselerinde Eğitim ve Öğretim" konulu toplantıda sunulan bildiri metni.

 
 
Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN
 
Öncelikle bu toplantıyı düzenleyen ve özellikle benim anketimi İstanbul’daki öğretmenlerimize dağıtan ve toplayan Ensar Vakfı ve Değerler Eğitim Merkezinin değerli yönetici ve çalışanlarına çok teşekkür ediyorum. Aynı şekilde toplantımıza katılanlara da teşekkür ediyorum.

            Bu tebliğde, İmam Hatip Liselerinde Arapça ders programının uygulamalarıyla ilgili sorunlar ele alınacaktır. Önce kısaca problem ve araştırmanın yöntemi hakkında bilgi verilecek, sonra konuyla ilgili yapılan anketin sonuçları açıklanacaktır.

1. PROBLEM

Eğitimde niteliğin geliştirilmesi, eğitim kurumları ve eğitimcilerin en önemli çalışmalarını oluşturur. Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında tüm eğitim faaliyetleri önceden hazırlanan bir program çerçevesinde yürütülür. Okullarda öğrencilere hangi davranışların kazandırılacağı eğitim programlarında yer alır. Eğitimin kalitesi büyük ölçüde uygulanan programa bağlıdır. Uygulanan programlar ne kadar iyi hazırlanırsa hazırlansın sürekli geliştirilmeye muhtaçtır.

Ülkemizde Arapça öğretimi ilk ve orta öğretimde; İmam-Hatip Liselerinde, yüksek öğretimde; İlâhiyat Fakülteleri, Arap Dili ve Edebiyatı bölümleri ile Arapça Öğretmenliği bölümlerinde; yaygın eğitim kurumlarında; Halk Eğitim Merkezleri ve özel dershanelerde yapılmaktadır.

İmam-Hatip ve Anadolu İmam-Hatip Liselerindeki meslek dersleri içinde, Arapça dersi bir anlamda anahtar konumundadır. Başta Kur'an ve Hadis olmak üzere dinî kaynaklar Arapça’dır. Bu nedenle meslekî metin/diyalogları okuyup anlayabilmek için bu dili öğrenmek gerekmektedir. Bugün İmam Hatip Liselerinin hazırlık sınıflarında haftada 15 saat Anadolu İHL de 9 saat, diğer sınıflarda 4’er saat Arapça dersi okutulmaktadır.

 Açıldığından bu yana İmam-Hatip Liselerinde Arapça meslek dersi olarak okutulmaktadır.[3] Bu okullarda okutulan Arapça dersleri ile ilgili yazılı fazla bir değerlendirme olmamasına rağmen,[4] sözlü olarak dersle ilgili şikayetler dile getirilmekteydi. 1986 yılında konuyla ilgili orta kısım Arapça ders kitabı yazarlarının  öğretmenler için hazırladığı "Arapça Öğretiminde Rehber Kitap" adlı eserde şu görüşler dile getirilmektedir:[5] 1951 yılında İ.H. Okulları yeni bir statü ile tekrar öğretime açıldığında bu okullarda Arapça dersi meslek derslerinden birisi olarak okutulmaya başlandı. Burada okutulan Arapça dersleri, yüzyıllardır devam eden medrese sistemi içerisinde uygulanan Arapça öğretiminden farklı bir durumda olacaktı. … Bununla birlikte yeni duruma uygun, çağımızdaki dil öğretim yöntem ve teknikleri de dikkate alınarak yeni bir Arapça öğretim yolu geliştirilemedi.

            Bu vb. eleştiriler dikkate alınarak, 1999 yılında tüm meslek dersleri gibi Arapça ders programı geliştirildi.[6] 2000-2001 öğretim yılından itibaren de okullarımızda uygulanmaktadır. Bu programa uygun ders kitaplarından hazırlık sınıfı kitapları ise 2001-2002 öğretim yılında 9,10,11. sınıf ders kitapları da 2002-2003 öğretim yılında kullanılmaya başlanmıştır. Bugün Milli Eğitim Bakanlığının kendi kitapları bir de Damla Yayınevine ait Arapça ders kitapları okullarımızda okutulmaktadır.

            Üç öğretim yılı uygulanmış olan İHL Arapça ders programlarının program geliştirme ve değerlendirilme ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesine ihtiyaç vardır.

Problem Cümlesi:

Hatip Liselerinde Arapça ders programı nasıl uygulanmakta ve uygulamada hangi sorunlarla karşılaşılmaktadır?

Alt Problemler:

1.      Arapça dersinin öğretiminde uygulamada görülen yetersizlikler ve karşılaşılan sorunlar nelerdir?

2.      Arapça dersinin amaçları gerçekleşmekte midir?

3.      Arapça ders kitaplarını öğretmenler nasıl bulmaktadır?

4.      Arapça ders programındaki metin/diyalogları öğretmenlerimiz nasıl bulmaktadırlar?

5.      Arapça ders programındaki dilbilgisi kurallarını öğretmenlerimiz nasıl bulmaktadırlar?

6.      Arapça dersinde hangi yöntemler kullanılmaktadır?

7.      Arapça dersinde öğrenci başarısı nasıl değerlendirilmektedir?

2. AMAÇ VE ÖNEMİ

Arapça dersi İHL ders programında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bugün İmam Hatip Liselerinin hazırlık sınıflarında haftada 15 saat Anadolu İHL de 9 saat, diğer sınıflarda 4’er saat Arapça dersi okutulmaktadır.

Bu araştırmanın temel amacı, İmam Hatip Liselerinde okutulan Arapça derslerinin öğretimindeki kalite ve başarıyı artırmaya katkıda bulunmaktır.

Araştırmanın temel amacı çerçevesinde, Arapça öğretimi alanındaki gelişmelere katkıda bulunmak üzere, ders programındaki amaçların ne kadar gerçekleştiği uygulamanın bugünkü durumunu, sorunlarını belirlemek hedeflenmiştir. Bunun için, bu dersi okutan öğretmenlerin görüşlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Bu araştırmanın sonuçları, şu somut katkıları sağlayabilir.

1. Arapça öğretimine dikkatleri çekmek. Bunun sonucu olarak da, konuyla ilgili yeni alan araştırmalarının yapılması.

2. Mevcut ders programının uygulamasının nasıl olduğu, eksikliklerin neler olduğunun ortaya konularak, yeni program geliştirme çalışmalarında dikkate alınması.

3. Yeni program geliştirme çalışmaları sürecinde, eksiklerin giderilmesi.

4. Ders kitaplarında eksiklerin giderilmesi.

5. Arapça öğretiminde kullanılabilecek, özel öğretim yöntem ve teknikleri ile ilgili çalışmalar yapılması.

6. Arapça öğretiminde kullanılabilecek, ders araç gereçleri ile ilgili çalışmalar yapılması.

7. Programın uygulayıcısı öğretmenlerinin başarılarının artmasına katkı sağlaması.

8. Öğretmenlere yönelik hizmet-içi eğitim çalışmalarının plânlanması ve uygulaması çalışmalarına ışık tutmak.

3. SINIRLILIKLAR

1. Bu araştırma, İHL Arapça ders programının, program geliştirme açısından değerlendirilmesi ile sınırlıdır.

2. Ankete katılan  Arapça öğretmenlerinin verdikleri cevaplar ile sınırlıdır.

3. Araştırmada sorulan anket sorularıyla sınırlıdır.

4. TANIMLAR

Bu araştırmada ele alınan bazı temel kavramların anlamları şöyledir;

Amaç: Eğitimciler tarafından düzenlenmiş programlar sonucu öğrenci davranışında gerçekleşmesi istenen değişme.

Arapça dersi: İH Liselerinde okutulan Arapça dersi.

Arapça ders programı: Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulunca kabul edilen Arapça ders programı.

Ders programı: Öğretim programı içinde yer alan ve dersle ilgili olan eğitim faaliyetlerinin sistematik bir şekilde düzenlenmesidir.

Öğretim programı: Eğitim programı içerisinde yer alan ve öğrenme öğretme süreçleri ile ilgili tüm etkinlikleri kapsayan programdır.

Program geliştirme: Toplumdaki yeni gelişmeler göz önünde tutularak belli bir öğretim programının ya da bütün programların genel ve özel amaçları, ders konuları, öğretim yöntemleri ve değerlendirme yolları vb. bakımından araştırma ile düzeltilmesi, yenileştirilmesi ve önerilen değişikliklerin denendikten sonra genelleştirilmesi işi.

Program değerlendirme: Gözlem ve çeşitli ölçme araçları ile eğitim programlarının etkililiği hakkında veri toplama, elde edilen verileri programın etkililiğinin işaretçileri olan ölçütlerle karşılaştırıp yorumlama ve programın etkililiği hakkında karar verme süreci.

5. YÖNTEM

Bu araştırma, bir program değerlendirme çalışması olarak, bir alan araştırmasıdır. “Program değerlendirme, gözlem ve çeşitli ölçme araçları ile eğitim programlarının etkililiği hakkında veri toplama, elde edilen verileri programın etkililiğinin olan ölçütlerle karşılaştırıp yorumlama ve programın etkililiği hakkında karar verme sürecidir.”[7]

Eğitim faaliyetlerinin değerlendirmesinin oldukça eski bir geçmişi vardır. Bu yüzyılda, eğitimciler bir çok program değerlendirme modelleri geliştirmişlerdir. Günümüzde, kullanılan program değerlendirme modellerinden bazıları özetle şöyledir: 1. Hedefe dayalı değerlendirme, 2. Çevre, girdi, süreç ve ürün modeli, 3. Eğitsel eleştiri modeli.[8]

1. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli: Tyler tarafından geliştirilen modelde, okuldaki ilgili ve yetkililer tarafından eğitim amaçlarının gerçekleşme durumu çözümlenmekte (analiz edilmekte) dir.[9] Bu modelde, programın üç temel öğesi; amaçlar (hedefler), öğrenme yaşantıları ve değerlendirmedir. Bu modelin merkezinde, eğitim amaçları vardır. Programdaki amaçlar (hedefler), program sonucunda öğrencilerin kazanmaları beklenilen olumlu davranışları ifade eder. Program değerlendirilmesinde de, eğitimin amaçlarına ne kadar ulaşıldığı ölçülür. Değerlendirme sürecinde, öğrenci davranışları, öğretimin başında ve sonunda olmak üzere en az iki kez ölçülerek, hedeflere ulaşma derecesi ölçülür.[10]

2. Çevre, Girdi, Süreç ve Ürün Modeli: Bu modele göre, yetkililer, program geliştirme sürecinde, 4 alanda değerlendirme yapılması gereklidir. Değerlendirilmesi gerekli alanlar; çevre, girdi, süreç ve üründür.[11]

3. Eğitsel Eleştiri Modeli: 1975 yılında Eisner tarafından geliştirilen bu modelde önemli olan, kalitenin uzmanlar tarafından değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme, bir sanat eserinin (resim, film vb.), uzman kişiler tarafından eleştirilmesine benzemektedir. Yani, eleştirme yeteneğine sahip eğitimciler, sonuçları değerlendireceklerdir. Modelin, betimleme, yorumlama ve değerlendirme olmak üzere üç boyutu vardır.[12]

Bu araştırmada, Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli izlenmiştir. Bunun için, dersi okutan öğretmenler tarafından eğitim amaçlarının  gerçekleşme durumu çözümlenmeye (analiz edilmeye) çalışılmıştır. Buna göre, programın üç temel öğesi; amaçlar (hedefler), öğrenme yaşantıları ve değerlendirme boyutları  tarama (survey) yöntemi ile araştırılmıştır.

Bir program değerlendirilmesi olarak, betimsel bir araştırmadır. Bu sebeple, araştırmanın ağırlığını, anket tekniği ile elde edilen bilgiler oluşturmasına rağmen, ilgili kaynaklardan da yararlanılmıştır. Böylece, araştırma, kaynak taraması ve anket uygulamasına dayanmaktadır.

Kaynak Taraması

Araştırmayı temellendirmek amacıyla kaynak taraması yapılmıştır. Araştırmanın, probleminin ortaya konulması, program geliştirme ve değerlendirme konularının açıklanmasında, anket formunun geliştirilmesinde, bulguların yorumlanmasında, ilgili kaynak kitap ve makalelerden yararlanılmıştır. Bulguların yorumları yapılırken yer yer yapılan karşılaştırmalar için, daha önce konuyla doğrudan ilgili bir alan araştırması olmadığı için, diğer derslerle ilgili yapılan alan araştırmalarından da yararlanılmıştır.

Anket Tekniği:

Bu çalışma, olanı ortaya koymak amacıyla betimsel bir araştırma olduğu için, anket  tekniği kullanılmıştır. Betimsel araştırmalar, sadece verileri toplamak, yani sadece olanların ortaya konulması demek değildir. Aynı zamanda bu teknikle, verilerin çözümlenmesi (analizi) ve açıklanması suretiyle yorumlama, değerlendirme yapılmakta ve önerilerde bulunulmuştur. İHL Arapça ders programındaki konu ve amaçların program geliştirme açısından araştırılmasını hedefleyen bu  çalışma, mevcut durumun ortaya konulmasında, ankete dayanan veriler üzerinde yürütülecek, problemin ortaya konulması ve bulguların yorumlanmasında ise konuyla ilgili kaynaklardan  yararlanılmıştır. Denencelerin test edildiği ve konuyla ilgili yapılan yorumlar tabloların altında yer almıştır.

Arapça ders programının değerlendirilmesi amacıyla, önce öğretmenlere yönelik bir anket formu hazırlanmıştır. Anket, hazırlanırken daha önce araştırmacı tarafından  yapılan geçerliliği ve güvenilirliği test edilmiş, “İlköğretimin İkinci Kademesi Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Ders Programındaki Ahlaki Amaç ve Konuların Program Geliştirme Açısından Değerlendirilmesi” adlı çalışmada kullanılan anket soruları esas alınmıştır. Burada Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersiyle ilgili sorular Arapça dersine uyarlanmıştır. Ayrıca anket, soruların anlaşılıp anlaşılmadığı vb. tespit için,  Sivas İHL’de görev yapan 5 öğretmene ve 30 ilâhiyat fakültesi öğrencisine ön uygulama olarak yapılmıştır. Gerekli düzeltmeler yapılarak ankete son hâli verilmiştir.

Verilerin Çözümlenmesi:

Toplanan anketlerin değerlendirilmesinde, önce veriler kodlama formuna geçirilerek bilgisayara aktarılmıştır. İstatistikler için “SPS” adlı  istatistik programı kullanılmıştır. Bilgisayardan alınan veriler, tablolar oluşturularak verilecek ve yorumlanmıştır.

Verilerin işlenmesinde, bazı bilgilerin ve bulguların daha iyi ve kolay açıklanması amacıyla, basit tablolarla birlikte çapraz ilişkileri veren frekans tabloları da kullanılmıştır. Tabloların altında, yorumlar  da yapılmıştır.

Evren ve Örneklem:

Araştırmaya konu edilen İHL Arapça dersinin uygulandığı toplam 451 İHL ve 107 Anadolu İHL olmak üzere toplam 558 okul bulunmaktadır. Bu okullarda yaklaşık 2-3 Arapça öğretmeni var kabul edersek araştırmanın evrenini 1500 civarında öğretmen oluşturmaktadır.

Araştırmanın örneklemini İstanbul’daki İmam Hatip Liselerinde görev yapan öğretmenlerden ve Arapça dersini okutan tesadüfî (random) yolla seçilen 46 öğretmenden oluşmaktadır.

6. BULGULAR VE YORUMLAR

Programla ilgili bazı açıklamalar yapmakta yarar var. Ancak, önce ankete katılan öğretmen kardeşimiz Kartal AİHL’den Abdullah Akdoğan’ın şu sözlerini nakletmek istiyorum. “Ben lise ders kitaplarının, bu dersi lisede okutmakta olan daha önceden bu sıralarda okumuş, sıkıntısını çekmekte olan Arapça öğretmenlerinden bir grup oluşturularak hazırlanması gerektiğine inanıyorum.” Evet kardeşim, bu program bunun çilesini çeken kişiler tarafından hazırlandı.

 Ankete katılan bir çok arkadaşın yazdıkları gibi, bu program, Arapça öğretiminde niçin İngilizce vb. yabancı dillerin öğretimindeki yaklaşım ve yöntemler kullanılmıyor, anlayışından hareketle hazırlanmıştır.

Programın girişinde şu açıklamalar yer almıştır:

“İmam-Hatip ve Anadolu  İmam-Hatip Liselerindeki meslek dersleri içinde, Arapça dersi bir anlamda anahtar konumundadır. Başta Kur’an ve Hadis olmak üzere dinî kaynaklar Arapça’dır. Bu nedenle meslekî metin/diyalogları okuyup anlayabilmek için bu dili öğrenmek gerekmektedir.

Bunun yanında din görevlileri, hac görevleri esnasında veya başka zamanlarda Arapça konuşan insanlarla sözlü ve yazılı iletişim kurmak durumundadır. Bu sebeplerle Arapça öğretiminde (özellikle başlangıç döneminde), tüm yabancı dil öğretiminde kabul edilen dört temel beceri olan,

            Dinleme, anlama,

Okuma,

Konuşma,

Yazma 

Becerilerinin kazandırılması hedeflenmelidir. Program içeriğinin düzenlenmesinde öğrencilerin gereksinimleri, dil yapılarının kullanım sıklıkları, öğrenilebilirlikleri ve işlevsel değerleri göz önüne alınmalıdır. Ayrıca, Arapça yabancı dildir ve öğretimi yapılırken çağdaş yabancı dil öğretimi ile ilgili kurallara da uyulmalıdır.

Bu çerçeve içinde hazırlanan ders programında, Arapça dersinin öğretimi sonunda ulaşılacak genel amaçlar ve bunlara dayalı olarak özel amaçlar belirlenmiştir.

Programda üniteler; amaçlar, konular, dil bilgisi/yapı ve etkinlikler şeklinde düzenlenmiştir. Programın uygulanmasıyla ilgili açıklamalara geniş yer verilmiş, özellikle içerik, yöntem ve öğrenme-öğretme etkinlikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Bu programdaki  alıştırmalar ve değerlendirme bölümlerindeki örnekler,  programın bir konusundan seçilmiş birkaç amaç ve davranışın öğrenciye nasıl kazandırılacağını, değerlendirilmesinin nasıl yapılacağını göstermek ve öğretmene kılavuzluk yapmak düşüncesiyle düzenlenmiştir. Öğretmen uygulayacağı yöntem ve teknikleri, sınıf ortamına ve öğrencilerin durumlarına göre çeşitlendirebilir.

GENEL AMAÇLAR 

1. Düzeyine uygun, okuduğu Arapça meslekî ve diğer metinleri anlama.

2. Dinlediği bir Arapça konuşmayı anlama.

3. Arapça sözlü iletişim kurma.

4. Arapça yazılı iletişim kurma.

5. Arapça basılmış yayınları izleme.

6. Öğrenmekte olduğu Arapça’yı kullanmaya istekli olma.”

Demek ki bu program, dili bir bütün olarak ve Arapça’yı biz Türler için bir yabancı dil kabul ederek hazırlanmıştır. Ankete bir arkadaşımızın yazdığı gibi, “Türkçe mantıkla Arapça öğrenilemez.” anlayışından hareket edilmiş, ders programı ve kitaplar hazırlanırken dünyada Arapça öğretimiyle ilgili hazırlanmış ulaşılabilen bir çok kitap incelenmiştir. Bunun yanında başta Fransızca olmak üzere İngilizce vb. dillerin yabancılara nasıl öğretildiği ile ilgili yayınlar gözden geçirilmiş, kurslar ziyaret edilmiştir. Programda temel dilbilgisi kurallarının hepsine yer verilmiş ancak bunlar metin içinde gösterilerek açıklanmıştır. Hazırlık sınıfında tüm temel dilbilgisi kuralları kısaca verilmiş, 9,10,11. sınıflarda tekrar geniş olarak verilmiştir. İşte bu çerçeve içinde hazırlanan programdan sonra MEB adına basılan ders kitapları benim başkanlığımda Sivas CÜ İF’den arkadaşlardan oluşan komisyon tarafından hazırlanmıştır.

Bu program ve kitaplar 2-3 yıldır uygulanmaktadır. Bu uygulamayı görmek amacıyla hazırlamış olduğum anketi İstanbul’da Değerler Eğitim Merkezi görevlileri yaptılar ve sonuçlarını gönderdiler. Burada ben bu anketin sonuçlarını sunacağım. Aynı anketi MEB EARGED (Eğitimi Araştırma Geliştirme Dairesi Başkanlığı) ile birlikte Türkiye çapında da uyguladık. Ancak bürokrasinin yavaş işlemesi dolayısıyla anketler henüz ulaşmadı ve sonuçlarını alamadım. Aldığımda onları da değerlendireceğim, sonuçlarını yayımlayacağım, EARGED ile ortak yaptığımız için sonuçlarından bakanlık yetkilileri de haberdar olacaktır. Anketten çıkan sonuçlar doğrultusunda biz kitap yazarları olarak yapmamız gerekenler varsa onları da yapacağız.

Öncelikle şunu belirteyim ki, ankete katılan öğretmenlerimizin iyi niyetleri, bir şeyler yapma çabalarının ankete yansımış olması beni çok sevindirdi. Bu nedenle tüm öğretmenlerimizi kutluyor, kendilerine teşekkür ediyorum. Ben de bu iyi niyetli, gayretli arkadaşlara bir akademisyen olarak yardımcı olmak üzere elimden geleni yapmak istiyorum. Şimdi ben size yapmış olduğum anketin sonuçlarını ve yorumlarını ayrıntıya girmeden kısaca sunacağım.

1. Ankete katılan 46 öğretmenin sadece beşi bayandır ve % 60 civarında 10-20 yıllık kıdemli öğretmenlerdir.

2. Öğretmenlerimizin % 76’sı İF, % 13’ü YİE ve %10’u Arap Dili mezunudur.

3. Öğretmenlerimizin çoğunluğu, haftada 20 saatin üzerinde derse girmektedir.

4. Öğretmenlerin % 80’i, Arapça dersinin dışında başta meslek dersleri olmak üzere diğer derslere de girmektedirler. Yani okullarımızda meslek dersleri açısından bir branşlaşma yoktur.

5. Öğretmenlerin sadece % 30’u, yeni ders programını okumuşlardır. Halbuki bu programı iyice okuyup anlamadan ve derslerde uygulamadan bu dersin başarıya ulaşması çok zordur. Çünkü dil öğretiminde çeşitli anlayış ve yaklaşımlar vardır. Bu program iletişimci yaklaşımla, dili bir bütün olarak ve dersi derste öğretmek anlayışıyla hazırlanmıştır. Kitaplar da aynen böyledir. Ancak sonuçlara baktığımızda, amaçların gerçekleştiğini söylemek mümkün değildir. Burada kimseyi suçlamak istemiyorum. Yine karanlığa küfretmek de istemiyorum. Sadece bu duruma ben nasıl bir yardımcı olurum diye düşünüyorum. İşte tablo ortada, o hâlde bakanlık olarak, yöneticiler olarak, dernek, vakıf, sendika olarak herkes ne yapabileceğini düşünsün ve bu muhterem Arapça hocalarına ders programının tamamını ulaştıralım.

ANKET METNİ

Değerli Öğretmen Arkadaşım,
Bu anket, İmam Hatip Liselerinde okutulan Arapça dersi öğretim programının değerlendirilmesi, mevcut durumun, tespit ve geliştirilmesi ile ilgili tekliflerde bulunabilmeye imkan verecek gerekli verileri toplamak amacı ile hazırlanmıştır.  Vereceğiniz cevaplar, bilimsel amaçlarla ve gruplandırılarak değerlendirilecek, hiçbir şahıs ya da makama açık tutulmayacaktır. Bu nedenle anketi dolduranın isminin belirtilmesine gerek yoktur. Anket üç bölümden oluşmaktadır.
I.bölüm, Arapça öğretmenlerinin genel durumlarını belirlemeyi amaçlayan sorulardan meydana gelmiştir.
II.bölümdeki sorular, Arapça öğretiminin bugünkü durumu ile ilgilidir.
III.bölümdeki sorular da ideal durum ile ilgilidir. Bu bölümde, aslında istediğiniz ancak, şu anda çeşitli sebeplerle gerçekleştiremediğiniz, özlenen uygulamaları belirteceksiniz.
Sizlerin vereceğiniz cevaplar sayesinde varılacak sonuçlar, ülkemizdeki Arapça öğretiminin gelişmesini etkileyeceğinden, bu durumu göz önünde bulundurarak, sizce en gerçek cevapları yazmanız rica olunur. Bu konuda kaynak kişiler ancak sizler olabilirsiniz. Bu nedenle, gerçekleri ne derece doğru yansıtabilirsek, o kadar yararlı olabileceğimizi belirtmek istiyorum.
Son olarak, İHL Arapça ders programı ve (benim de içinde bulunduğum komisyon tarafından hazırlanan) Milli Eğitim Bakanlığının Arapça ders kitaplarıyla ilgili her türlü eleştiri ve tekliflerinizi her zaman beklediğimi ifade ediyor, teşekkür ediyorum. Eylül 2003
Doç.Dr. Mehmet Zeki AYDIN
C.Ü. İlâhiyat Fakültesi 58140 SİVAS
Email:maydin@cumhuriyet.edu.tr
 
I. ÖĞRETMENLERLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

1. Çalışmakta olduğunuz okul   (İl trafik kodu...............................................)

2. Cinsiyetiniz         ( ) a.  Kadın     ( ) b.  Erkek

3. Mezun olduğunuz yüksek öğretim kurumu.

 (Lütfen yazınız)............................................................................

4. Meslekteki kıdeminiz.

( ) a. 1-5 yıl        ( ) b.5-10 yıl         ( ) c.  11-20 yıl
( ) d. 21-30 yıl      ( ) e.30 yılın üstünde

5. Bulunduğunuz okulda ve eğer varsa diğer okullardaki görevlerinizle birlikte haftalık toplam ders saatiniz

( ) a. 1-10 saat    ( ) b.11-17     ( ) c.18-24     ( ) d. 24-30

6. Arapça öğretimi alanında, hizmet içi eğitim kurs ve seminerlerine katıldınız mı?

( ) a.Hiç katılmadım.    ( ) b.1 defa katıldım.   ( ) c.  2 defa
( ) d.3-4 defa                ( ) e.İ.H.L. Meslek dersi kursuna katıldım.

7. Arapça öğretmenliği ile birlikte yürüttüğünüz göreviniz var mı?

( ) a.Yakın bir branş öğretmenliği    ( ) b. Müdürlük
( ) c. Müdür yardımcılığı             ( ) d.  Başka
( ) e. Yok 

8. Arapça dersleri dışında hangi dersleri okutuyorsunuz?

Lütfen yazınız ……………………………………………………………………….

II. ARAPÇA DERS PROGRAMLARININ BUGÜNKÜ DURUMU İLE İLGİLİ SORULAR

7. 1999 yılında geliştirilen son Arapça ders programını okudunuz mu?

( ) a.Tamamını okudum.             ( ) b.Sadece şöyle bir göz gezdirdim. 
( ) c.Ders kitapları var programa bakmaya gerek yok   
( ) d.Okulda program olmadığı için okuyamadım.           
( ) e.Okulda  bir tane program kitabı olduğu için sadece gördüm.  .

8. Sizce bugünkü Arapça dersinin tüm sınıflar için geçerli genel amacı gerçekleşiyor mu?

( ) a.Tamamıyla gerçekleşiyor.      ( ) c.Kısmen gerçekleşiyor.
( ) b.Büyük ölçüde gerçekleşiyor.    ( ) d.Gerçekleşmiyor.

9. Sizce bugünkü Arapça dersinin hazırlık sınıfındaki amaçlar gerçekleşmekte midir?

( ) a.Tamamen gerçekleşiyor.        ( ) c.Kısmen gerçekleşiyor.
( ) b.Büyük ölçüde gerçekleşiyor.   ( ) d. Gerçekleşmiyor.

9. Sizce bugünkü Arapça dersinin 9,10,11. sınıflarındaki amaçlar gerçekleşmekte midir?

( ) a.Tamamen gerçekleşiyor.        ( ) c.Kısmen gerçekleşiyor.
( ) b.Büyük ölçüde gerçekleşiyor.   ( ) d. Gerçekleşmiyor.

10. Şayet tamamen gerçekleşmediğini düşünüyorsanız sizce dersin amaçlarına tamamen ulaşılamamasının sebepleri nelerdir.

( ) a.Okuttuğum haftalık ders saatinin fazlalığı
( ) b.Araç gereç eksikliği          ( ) c.Yönetici ilgisizliği
( ) d.Öğrencilerin ilgisizliği.      ( ) e.Ders saatinin az oluşu
( ) f.Arapça programının diğer derslerin programları ile desteklenmemesi
( ) g.Ders programında hep konuşmaya/pratiğe ağırlık verilip dilbilgisi kurallarının olmaması
( ) h. Ders kitaplarının yetersiz oluşu
( ) j.Öğretmenlerin Arapça dilbilgisi bilgilerinin eksikliği
( ) k.Öğretmenlerin Arapça konuşma/pratik yönünden eksikliği
Başka.............................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………..

11. Hazırlık sınıfındaki diyalog/metinlerin konularını nasıl buluyorsunuz?
 
( ) a.Güzel ve öğrencinin ihtiyacı olan konular
( ) b. Tamamen günlük konuşmalar var, hiç dinî konu yok
( ) c. Gereksiz, öğrenciye lazım olmayan konular var, örneğin ……………………………...…
…………………………………………………………………………………………………..

11. 9,10,11. sınıflardaki diyalog/metinlerin konularını nasıl buluyorsunuz?
 
( ) a.Güzel ve öğrencinin ihtiyacı olan konular
( ) b. Günlük konuşmalar çok, dinî konular az
( ) c. Gereksiz, öğrenciye lazım olmayan konular var, örneğin ……………………………...…
…………………………………………………………………………………………………..
( ) d. Günlük konuşmalar ve pratik az

12. Arapça dersinde bulunan konuşma/pratiğe dönük diyalogların durumu sizce nasıldır?

( ) a.Şu andaki durum iyi
( )b.Programın tamamında çok fazla konuşma/pratiğe dönük diyalog var, dilbilgisi kuralları çok az
( )c.Hazırlık sınıfında çok fazla konuşma/pratiğe dönük diyalog var, dilbilgisi kuralları         çok az
( ) d .9,10,11. sınıflarda çok fazla dilbilgisi kuralı var, konuşma/pratiğe dönük diyalog çok az

13. Programdaki dilbilgisi konularını yeterli buluyor musunuz?

( ) a. Yeterli buluyorum.   ( ) b. Kısmen      ( ) c. Yetersiz/eksik
( ) d. Yetersiz ve eksik olduğu için ben genişletiyorum.
     
     Lütfen yetersiz ve eksik olan konuları yazınız.
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
( ) e. Gereksiz konular var, diye düşünüyorum.
     Lütfen gereksiz bulduğunuz konuları yazınız.
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................

14. Programdaki dilbilgisi konuları, sınıflara göre dengeli ve düzenli bir şekilde dağıtılmış mıdır?

 ( ) a.Dengeli dağılmıştır.      ( ) b. Kısmen dengelenmiştir.
 ( ) c.Dengeli dağıtım yapılmamıştır.
     Lütfen dengesiz bulduğunuz konuları yazınız.
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................

15. Arapça ders programındaki dilbilgisi kurallarıyla diyalog/metinler arasında uyum nasıldır?

( ) a.Tamamen uyumlu        ( ) b.  Yeteri kadar uyumlu
( ) c.Uyumlu                  ( ) d.  Hiç uyumlu değil
     Lütfen uyumsuz bulduğunuz konuları yazınız.
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................
     .........................................................................................................................................

16. Öğrencilerin dersteki metin/diyalog ile dilbilgisi kurallarına karşı ilgileri nasıldır?

( ) a.Dilbilgisi kurallarına ilgileri çok fazla
( ) b.Metin/diyaloglara ilgileri çok fazla
( ) c.Tüm konulara aynı derecede ilgililer
( ) d.Tüm konulara ilgileri az
( ) e.Hiç bir konuya ilgi duymuyorlar.

17. Hazırlık sınıfındaki Arapça derslerine bir şubeye, bir tek mi yoksa birden fazla öğretmen mi giriyor?

( ) a.Tüm derslere (İHL 15 AİHL 9 saat) bir tek öğretmen giriyor.
( ) b.İki öğretmen paylaşıyoruz.
( ) c.Üç dört öğretmen paylaşıyoruz.

17. Hazırlık sınıfındaki aynı şubenin Arapça dersleri, birden fazla öğretmen tarafından okutuluyorsa konuları nasıl paylaşıyorsunuz?

( ) a.Birimiz dilbilgisi diğeri diyalog/metin konularını okutuyor.
( ) b.Ünite ünite paylaşıyoruz.
( ) c.Konuları sayfa sayfa paylaşıyoruz.
( ) d.Saat saat paylaşıyoruz, kaldığımız yerden diğer arkadaş devam ediyor.
Başka ……………………………………………………………………………………

 18. "Arapça öğretmenleri, çoğunlukla derste dilbilgisi kurallarıyla ilgili konulara ağırlık vererek, metin/diyalogları ve konuşma/pratiği ihmal ediyorlar." görüşü sizce doğru mudur?

( ) a.Tamamen doğru    ( ) b.Kısmen doğru     ( ) c.Yanlış

19. "Arapça öğretmenleri, çoğunlukla derste dilbilgisi kurallarıyla ilgili konulara ağırlık vererek, metin/diyalogları ve konuşma/pratiği ihmal ediyorlar." görüşüne katılıyorsanız sebepleri neler olabilir?

( ) a. Zaman yetersizliği
( ) b.Diyalog ve konuşma/pratiğin nasıl öğretileceği ile ilgili yöntem bilgisi eksikliği
( ) c. Dilbilgisi kuralları metin/diyalog ve günlük konulara göre daha az önemli
( ) d. Biz kendimiz konuşamıyoruz ki
( ) e.Bu ders konuşma dersi değil, dinî metinleri çözmek için dilbilgisi şarttır.
( ) f.Dinî metinlerle günlük konuşmaların ne ilgisi var. Günlük konuşmalarda geçen kelimeler dinî metinlerde hiç kullanılmıyor ki
Başka.............................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………...

20. Programda bulunan dilbilgisi konularını öğretmekte, kendinizi yeterli görüyor musunuz?

( ) a.Tamamen yeterliyim.      ( ) b.  Kısmen yeterliyim.
( ) c. Kendimi yeterli görmüyorum.

21. Üniversitede aldığınız eğitim, programdaki dilbilgisi konularını öğretmede yeterli miydi?
( ) a.Evet yeterli eğitim almıştım.
( ) b.Kısmen yeterli eğitim almıştım.
( ) c.Yeterli değildi, sonradan kendimi yetiştirdim.
( ) d.Yeterli değildi, şimdi de aynı şekilde bazı dilbilgisi konularında yetersiz kalıyorum.

22. Programda bulunan metin/diyalog öğretiminde ve konuşma/pratik yapmakta, kendinizi yeterli görüyor musunuz?

( ) a.Tamamen yeterliyim.      ( ) b.  Kısmen yeterliyim.
( ) c. Kendimi yeterli görmüyorum.

23. Üniversitede aldığınız eğitim, programdaki metin/diyalog öğretiminde ve konuşma/pratik yapmakta yeterli miydi?

( ) a.Evet yeterli eğitim almıştım.
( ) b.Kısmen yeterli eğitim almıştım.
( ) c.Yeterli değildi, sonradan kendimi yetiştirdim.
( ) d.Yeterli değildi, şimdi de aynı şekilde pratik yapmakta yetersiz kalıyorum.

24. Dilbilgisi konularının öğretiminde dersten önce hazırlanma ihtiyacı duyuyor musunuz?

( ) a.Hiç bir zaman ihtiyaç duymam.    ( ) b.Bazen hazırlanırım.
( ) c.Her zaman hazırlanma ihtiyacı duyarım.

25. Metin/diyalog öğretiminde ve konuşma/pratik yapmakta dersten önce hazırlanma ihtiyacı duyuyor musunuz?

( ) a.Hiç bir zaman ihtiyaç duymam.    ( ) b.Bazen hazırlanırım.
( ) c.Her zaman hazırlanma ihtiyacı duyarım.

26. Dersten önce hazırlanırken, başkasından yardım alma ihtiyacı duyuyor musunuz?

( ) a.Hiç bir zaman ihtiyaç duymam.    ( ) b. Her zaman yardım alırım.
( ) c. Bazen öğretmen arkadaşlardan yardım alırım.
( ) d.Bazen öğretmenlerden başka bir tanıdığımdan yardım alırım.

27. Derste Arapça konuşma durumunuz nasıldır?
 
(  ) a.Ben her zaman Arapça konuşuyorum.
(  ) b.Hiç Arapça konuşmuyorum.
(  ) c.Bazen Arapça bazen Türkçe konuşuyorum.
(  ) d.Çok nadiren Arapça konuşuyorum.

28. Derste öğrencilerin Arapça konuşma durumu nasıldır?
 
(  ) a.Her zaman Arapça konuşuyorlar, Türkçe konuşmak yasak
(  ) b.Hiç Arapça konuşmuyorlar.
(  ) c.Bazen Arapça bazen Türkçe konuşuyorlar.
(  ) d.Çok nadiren Arapça konuşuyorlar.

29. Ders kitabı dışında hangi yardımcı araç ve gereçleri kullanıyorsunuz? Kullanma sıklığına göre (1.2.3. şeklinde sıralayınız.

( ) a.Yardımcı kitaplar.        ( ) b. Yazı tahtası
( ) c.Görüntülü (film, tepegöz vb.)       ( ) d.Sesli araçlar.
( ) e.Dergi, gazete, ansiklopedi.         ( ) f.internet
Başka...........................................................................................................................

28. Yukarıda sayılan araç ve gereçleri kullanma sıklığınız ne kadardır?

( ) a.Çok sık kullanıyorum.   ( ) b.Arada sırada.
( ) c.Çok nadir veya hiç kullanmıyorum.

29. Ders araç ve gereçlerini kullanmamanızın veya az kullanmanızın sebepleri nelerdir?

( ) a.Ders saatinin yetersizliği.      ( ) b.Bunları bulamıyorum.
( ) c.Bunların Arapça öğretimi için uygun olmaması.
( ) d.Bunları kullanma alışkanlığım olmadığı için.
Başka.................................................................................................................................

30. Sizce Arapça dersi başarılı mı?

(  ) a.Evet her yönden çok başarılı
(  ) b.Öğrenciler konuşabiliyor, diyalog ve konuşma öğretimi yönünden başarılı
(  ) c.Öğrenciler dilbilgisi konusunda başarılılar
(  ) d.Hiç bir konuda başarılı değil
(  ) e.Başarı durumu ortada, ne çok iyi ne de kötü
Başka.......................................................................................................................

31. Hazırlık sınıflarında hangi ders kitabını takip ediyorsunuz?

(  ) a.Milli Eğitim Bakanlığının
(  ) b.Özel kesimin

32. 9,10,11. sınıflarda hangi ders kitabını takip ediyorsunuz?

(  ) a.Milli Eğitim Bakanlığının
(  ) b.Özel kesimin

33. Ders kitaplarını tercih sebebiniz?

(  ) a.Diğerine göre daha ucuz
(  ) b.Diğerine göre daha güzel baskısı var
(  ) c.Diğerine göre dilbilgisi konularına daha fazla yer vermiş
(  ) d.Diğerine göre konuşma/pratiğe dönük diyaloglara daha fazla yer vermiş
(  ) e.Kolay temin ediliyor
(  ) f.Özel sektör, kitapları indirimli satıyor.
(  ) g.Özel sektör, okula kitap alımından dolayı yardım/komisyon veriyor.
(  ) i.Özel sektör kitaplarının öğretmen kitabı var.
Başka.......................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………

34. Programdaki dilbilgisi kurallarını nasıl okutuyorsunuz? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

35. Programdaki metin diyalogları nasıl okutuyorsunuz? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

36. Sınavlarda dilbilgisi kurallarıyla ilgili nasıl soru soruyorsunuz? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

37. Sınavlarda metin diyaloglarla ilgili nasıl soru soruyorsunuz? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

III. ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE İDEAL (ÖZLENEN) DURUM

38.  Sizce hazırlık sınıfında Arapça dersinde ağırlık, hangi konularda olmalıdır? (Lütfen (1.2.3) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Şu andaki durum iyi
( ) b.Konuşma/pratiğe dönük diyalog az, dilbilgisi kuralları çok olmalı
( ) c.Konuşma/pratiğe dönük diyalog çok, dilbilgisi kuralları az olmalı

39. Sizce hazırlık sınıfında Arapça dersindeki metin/diyaloglarda ağırlık, hangi konularda olmalıdır? (Lütfen (1.2.3) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Şu andaki durum iyi
( ) b.Günlük konuşmaya dönük olmalı
( ) c.Sadece dinî kelimelere dönük olmalı
( ) d.Karışık olmalı

40.  Sizce 9,10,11. sınıflarda Arapça dersinde ağırlık, sizce hangi konularda olmalıdır? (Lütfen (1.2.3) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Şu andaki durum iyi
( ) b.Konuşma/pratiğe dönük diyalog az, dilbilgisi kuralları çok olmalı
( ) c.Konuşma/pratiğe dönük diyalog çok, dilbilgisi kuralları az olmalı

41. Sizce 9,10,11. sınıflarda Arapça dersindeki metin/diyaloglarda ağırlık, hangi konularda olmalıdır? (Lütfen (1.2.3) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Şu andaki durum iyi
( ) b.Günlük konuşmaya dönük olmalı
( ) c.Sadece dinî kelimelere dönük olmalı
( ) d.Karışık olmalı
42. Sizce hazırlık sınıfında Arapça dersindeki metin/diyaloglarda ağırlık, hangi konularda olmalıdır? (Lütfen (1.2.3) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Şu andaki durum iyi
( ) b.Günlük konuşmaya dönük olmalı
( ) c.Sadece dinî kelimelere dönük olmalı
( ) d.Karışık olmalı

43. Sizce dilbilgisi kuralları nasıl okutulmalıdır? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

44. Sizce metin diyaloglar nasıl okutulmalıdır? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

45. Sizce sınavlarda dilbilgisi kurallarıyla ilgili nasıl soru sorulmalıdır? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

46. Sizce sınavlarda metin diyaloglarla ilgili nasıl soru sorulmalıdır? Lütfen yazınız.
     
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

47. Sizce derslerde ders kitabı dışında hangi yardımcı araç ve gereçleri kullanmak gerekir? Gereklilik sırasına göre (1.2.3.) şeklinde sıralayınız.

( ) a.Yardımcı kitaplar.        ( ) b. Yazı tahtası
( ) c.Görüntülü (film, tepegöz vb.)       ( ) d.Sesli araçlar.
( ) e.Dergi, gazete, ansiklopedi.         ( ) f.internet
Başka...........................................................................................................................

48.Arapça öğretimi konusunda hizmet içi eğitim ihtiyacı hissediyor musunuz?

( ) a.Hayır ihtiyaç hissetmiyorum.
( ) b.Evet ihtiyacım var.
( ) c. Hizmet-içi eğitimde bir şey öğrenildiğine inanmıyorum.

49. Yukarıdaki III. Bölümdeki 43-47. sorularla ilgili yazdığınız ideal uygulamaları niçin gerçekleştiremiyorsunuz? Lütfen yazınız.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

50. Anket ve Arapça öğretimi ile ilgili başka söylemek istedikleriniz?

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

Sizi tebrik ediyorum. Sabırla anketi sonuna kadar doldurdunuz. Bu sizin idealist, mesleğini seven, Arapça öğretimini önemseyen bir öğretmen olduğunuzu gösteriyor. Tekrar teşekkür eder, her türlü  eleştiri ve önerilerinizi her zaman beklerim. Doç.Dr. Mehmet Zeki AYDIN